تاریخ معلم انسان‌هاست. (امام خمینی)
مقدمه
در اوایل قرن هفتم ه.ق و دوران حکومت سلطان محمد خوارزمشاه، به‌علت بی‌کفایتی و عدم تدبیر سلطان حادثه‌ی اُترار رخ داد. در این حادثه فرستادگان و تجار چنگیز مغول توسط فرماندهان خوارزمشاه کشته شده و اموال‌شان به‌غارت برده شد. در پاسخ به این رویداد، چنگیز مغول همراه با پسران و لشگریان خود(از صد و بیست‌هزار نفر تا دویست‌وپنجاه هزار نفر) به‌ایران حمله می‌کند. این حمله، به‌بزرگ‌‌ترین راهپیمایی جنگی تاریخ معروف است.
در این جنگ، سلطان محمد به جزیره آبس فرار می‌کند و در آن‌جا از دنیا می‌رود اما فرزندش سلطان جلال‌الدین بر خلاف پدرش ایستادگی کرده و با شجاعت به‌جنگ ادامه می‌دهد. علی‌رغم مقاومت جلال‌الدین نیروهای مغول پیروز شده و سراسر سرزمین مقدس ایران را تصاحب می‌کنند.
عوامل گوناگونی را می‌توان در این حمله بررسی کرد. به‌عنوان مثال مغول‌ها برای فرار از سرمای سرزمین خود یا کشورگشایی یا. دنبال بهانه‌ای برای حمله به‌ایران بودند.
حکومت مغول‌ها با انواع ظلم‌ها و ستم‌ها در ایران حدود یک قرن به‌طول انجامید. در این دوران، هرکس که مقاومت می‌کرد را نابود کرده و مظاهر تمدنی ایران را با خاک یکسان می‌کردند. با تهدید و ارعاب مردم را کنترل و مجبور به‌اطاعت از خود می‌کردند. اموال مردم را به‌یغما برده و زمین‌هایشان را به‌زور تصرف می‌کردند و. .
با این حال، ایرانیان توانستند از طریق فرهنگ و مذهب بر آن‌ها غالب گشته و مغول‌ها را با تمدن و دین آشنا کنند. که این خود یک پیروزی برای مسلمین بود و روزنه‌ای برای اضمحلال حکومت مغولان.
مقاومت ایرانیان مسلمان به‌خصوص شیعیان، منجر به‌پیدایش جنبش و نهضت سربداران شد. ایشان توانستند در منطقه‌ای از ایران حدود نیم‌قرن حکومت اسلامی تشکیل دهند.
نهضت سربداران در طول تاریخ بعد از خود، سوالات گوناگونی پیرامون خود داشته است که در این تحقیق به‌موارد زیر اشاره میشود:
مهم‌ترین علل و عوامل شروع نهضت سربداران چه بوده است؟
- آیا نهضت شیعی سربداران در قرن هشتم ه.ق بر دیگر قیام‌ها و جنبش‌هایی که در ایران اتفاق افتاد تاثیری داشته است؟
- آیا انقلاب اسلامی ایران، تکوین‌یافته همان نهضت‌ها و جنبش‌هاست؟
بر اساس اولویت‌بندی، دو کتاب را مختصر مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- کتاب قیام شیعی سربداران از یعقوب آژند
- کتاب قیام سربداران، از پطروشفسکی
توضیح تصویر: نقشه پراکندگی قیام‌های متاثر از سربداران
اگرچه در طی نیم قرن، حکومت در میان سربداران از فرماندهی عبدالرزاق و وجیه‌الدین مسعود و دست‌به‌دست گشت و بعد از نیم قرن با خیانت علی موید و استمداد او از تیمور لنگ و ورود دشمن به‌سرزمین مقدس ایران، سرانجام حکومت سربداران به‌پایان می‌رسد.
این نهضت اثرات بسیار مطوبی در مقاومت و پایداری ملت ایران در برابر دشمنان چه در عصر خود، در نقاط مختلف ایران مثل مازندران، کرمان، گیلان و و چه در دوران بعد از خود به‌جا می‌گذارد.
مورخین و محققین موضوع الگوگیری ملت ایران از سربداران را تایید می‌کنند.
به‌عنوان مثال، دکتر زرین‌کوب در اثر تاریخی خود می‌نویسد:
اگر شور و هیجان مهارناپذیر این صوفیان نبود الحاق ایران به‌قلمرو ازبک یا عثمانی یا تجزیه و یا تقسیم بین حکام سنی عصر نامحتمل نبود. در آن‌چه به‌نقش تشیع و احساسات شدید ضد سنی در تحقق دادن این امر مربوط می‌شد در قرن‌هایی نه‌چندان دور از این ایام، تجربه‌ی نهضت سربداران خراسان.»
خلاصه‌این‌که اگر کشور ایران توسط ازبک‌ها و امپراطور عثمانی تجزیه یا به‌آن‌ها ملحق نشد، نتیجه‌ی قیام صفویان با الگوگیری از قیام سربداران بوده است.
دانلود فایل
درباره این سایت